همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: سابقه ورود پزشکان حاذق اروپایی به ایران و فعالیت آنها در دربار پادشاهان ایرانی به دوره نادرشاه افشار برمی‌گردد. کشیش لوییز بازن، پزشک مخصوص نادرشاه، نخستین پزشک اروپایی بود که وارد ایران شد و برخی منابع مکتوب مدعی شده اند که این پزشک فرانسوی جاسوس بوده و در قتل نادرشاه دست داشته است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
اعتماد به پزشکان حاذق اروپایی در دوره قاجار از سر گرفته شد و در آن برهه که تهران به عنوان پایتخت انتخاب شده بود، لویی آندره ارنست کلوکه از فرانسه به تهران آمد تا به عنوان پزشک مخصوص محمد شاه قاجار فعالیت کند. نصرالله حدادی، تهران پژوه در این باره می گوید: «دکتر کلوکه طبیب مخصوص دربار بود اما با پیشنهاد میرزا تقی خان امیرکبیر به عنوان یکی از اساتید مدرسه طب دارالفنون مشغول به کار شد. این پزشک فرانسوی بعدها پزشک مخصوص دربار ناصری شد و بعد از آنکه ناصرالدین شاه مورد سوءقصد قرار گرفت، گلوله ای را از گلویش خارج کرد تا به اوج شهرت رسید. کلوکه در یک مقطع زمانی، سفیر فرانسه در تهران هم بود.»
وقتی کلوکه در سال ۱۲۲۴ وارد تهران شد، وبا در پایتخت شیوع پیدا کرده بود و او برای درمان بیماران مبتلا به وبا و جلوگیری از این بیماری مهلک کوشید. پزشک فرانسوی دختر و ملک جهان خانم مهدعلیا، همسر محمد شاه و مادر ناصرالدین میرزا ولیعهد را درمان کرد و به پاس خدماتش به دربار محمد شاه تصویر مزین به الماس ناصرالدین میرزا را به او اهدا کردند.
حدادی درباره سرنوشت کلوکه در تهران می گوید: «دکتر کلوکه در سال ۱۲۳۳ با خواهر جهانگیرخان سرتیپ، وزیر صنایع و قورخانه ناصرالدین شاه ازدواج کرد و ۲ ماه بعد به خاطر نوشیدن زهر درگذشت. گفته می شود کلولکه به اشتباه مایع «تنطور کانتارید» را نوشید و ۱۰ روز بعد درگذشت اما برخی منابع مکتوب روایت کرده اند که مستخدم کلوله او را به خوردن این مایع خطرناک وادار کرده و به قتل رسانده است.» جالب است که جسد پزشک فرانسوی به کشورش انتقال پیدا نکرد و او را در آرامگاه دولاب تهران دفن کردند.
بعد از مرگ کلوکه، یک پزشک اروپایی دیگر به نام یاکوپ ادوارد پولاک که به دعوت امیرکبیر در سال ۱۲۳۰ برای تدریس در دارالفنون به تهران آمده بود به عنوان پزشک مخصوص ناصرالدین شاه انتخاب شد. حدادی در این باره می گوید: «پولاک ۳۰ سال بعد از طبابت در دربار ناصری، برای مطالعه و تحقیق در باره فرهنگ و سنت های مردم ایران‌زمین وارد ایران شد و بعد از این سفر، کتاب «ایران و ایرانیان» را نوشت که برای بسیاری از مورخان اروپایی مرجع است.»
در باره ورود نخستین پزشک غربی به تهران روایت های مختلفی نقل می شود. مهرشاد کاظمی، تهران پژوه از اولیویه به عنوان نخستین پزشک و داروشناس اروپایی که به تهران آمده نام می برد و می گوید: «اولیویه فرانسوی در سال ۱۱۷۵ شمسی و در دوره حکومت آقا محمد خان قاجار وارد تهران شده است. او که در شمیران اقامت داشته در باره طبابت ایرانی ها در سفرنامه اش نوشته که برخورد با اطبا در ایران محترمانه تر از مملکت عثمانی است چون ایرانی ها با تربیت تر و آگاه ترند. اولیویه از طرف ناپلئون ماموریت پیدا کرده بود که به ایران بیاید و مسیر حمله ارتش فرانسه به هندوستان را بررسی کند. او برای طبابت به ایران نیامده بود و به همین دلیل در برخی منابع به عنوان نخستین پزشک غربی که به ایران آمده شناخته نمی شود.»
نظر شما